Chiara Zenaro is duurzaamheidsexpert bij Hedgehog en Italiaans. Ondanks dat ze al een tijd tussen de Nederlanders vertoeft, is er één ding waar ze maar niet aan kan wennen... de saaie Nederlandse lunch. Tijdens de lunch, knabbelend op een boterham met kaas, verlangt ze naar oma’s pasta met tomatensaus.
Daarom vroeg ze zich af: welke lunch heeft eigenlijk minder impact op de planeet? Hier is haar verhaal en de resultaten van haar onderzoek:
Zoals voor elke Italiaan is de lunch de belangrijkste maaltijd van de dag. Je kunt je dus voorstellen hoe groot mijn cultuurshock was toen ik naar Nederland verhuisde en ontdekte dat een traditionele lunch hier meestal bestaat uit brood met kaas. Het heeft even geduurd voordat ik aan dit nieuwe lunchconcept gewend was, maar sinds ik bij Hedgehog werk, ben ik het toch gaan waarderen om samen met collega’s van een boterham te genieten.
Dat gezegd hebbende moet ik toegeven – ik ben dolblij als er een warme maaltijd op kantoor wordt gekookt. En als het pasta is, dan ben ik in de zevende hemel!Omdat we bij Hedgehog dagelijks duurzame keuzes proberen te maken, lunch na lunch, begon ik me af te vragen: wat is eigenlijk de impact van mijn geliefde pasta in vergelijking met de Nederlandse boterham? Hier gaan we.
Twee traditionele lunches vergeleken
Voor dit onderzoek vergeleken we de milieu-impact van een traditionele Italiaanse lunch – een simpele pasta met tomatensaus van verse tomaten – met de klassieke Nederlandse lunch: geroosterd brood met kaas, aangevuld met tomaat en komkommer voor wat extra smaak. De ingrediënten van beide maaltijden en hun voedingswaarden staan in onderstaande tabellen.
Voor de Italiaanse lunch zijn we ervan uitgegaan dat de tomatensaus wordt bereid van verse tomaten die één uur lang op een gasfornuis worden gekookt – precies zoals mijn oma het deed. Voor de Nederlandse lunch zijn we ervan uitgegaan dat het brood wordt geroosterd. Om een eerlijke vergelijking te maken, zijn de recepten aangepast zodat beide maaltijden ongeveer 700 calorieën bevatten.
Hoe we te werk gingen
Om de milieueffecten van beide maaltijden gedurende hun hele levenscyclus te beoordelen, hebben we een LCA-analyse uitgevoerd. We verwezen naar de PEF-methodologie met behulp van de EF 3.1-methode. Het toepassingsgebied omvat alle fasen: de aankoop van grondstoffen (d.w.z. het graan, water en zout om het brood en de pasta te maken, de tomaten, de kaas, enz.), de productiefase (d.w.z. het industriële proces voor het maken van brood en pasta), de distributie (d.w.z. het transport van afgewerkte producten van de productielocatie naar de consument en de verwijdering van voedselverliezen), de gebruiksfase (dwz koeling en koken) en het einde van de levensduur (bijv. de verwijdering van verpakking van levensmiddelen).
We focusten op vier belangrijke impactcategorieën:
- klimaatverandering
- landgebruik
- watergebruik
- gebruik van fossiele hulpbronnen
Deze categorieën zijn gekozen omdat ze bijzonder relevant zijn bij het beoordelen van voedingskeuzes. Ze vatten de meest milieubelastende aspecten van voedselproductie en consumptie samen.
Klimaatverandering
De categorie klimaatverandering geeft het aardopwarmingsvermogen weer van alle broeikasgasemissies die tijdens elke fase worden geproduceerd, van materiaalverwerving tot het einde van de levensduur. Het wordt uitgedrukt in kilogram CO2-equivalent (kg CO2-eq).
Figuur 1 toont de resultaten van de modellering voor klimaatverandering per fase van de twee recepten. Met 1,73 kg CO2 eq produceert de Italiaanse lunch driemaal zoveel uitstoot als de Nederlandse lunch (0,57 kg CO2 eq).
De grootste bijdrage komt bij de Italiaanse lunch van de gebruiksfase, bij de Nederlandse lunch van de ingrediënten. Laten we daar dieper op ingaan.
Bij de Italiaanse lunch komt de hoge uitstoot in de gebruiksfase vooral door het gebruik van aardgas om de tomatensaus te koken. Alleen dit koken veroorzaakt al 1,47 kg CO2 eq, oftewel 86% van de totale uitstoot van het recept.
Voor de Nederlandse lunch is 90,4% van de uitstoot afkomstig van de ingrediënten (grondstoffen), in totaal 0,51 kg CO2-eq. Bijna de helft van deze emissies is te wijten aan de kaas, zoals weergegeven in figuur 3, die alleen al bijdraagt aan 42,5% van de totale uitstoot van de maaltijd. Een groot deel van de uitstoot is ook te wijten aan de komkommer, aangezien wordt aangenomen dat deze in een verwarmde kas wordt geproduceerd, in tegenstelling tot de tomaten waarvan wordt aangenomen dat ze in een onverwarmde kas groeien - en dus minder emissies genereren.
Landgebruik en watergebruik
De categorie Landgebruik beoordeelt het totale verlies aan bodemkwaliteit als gevolg van landgebruik en wordt berekend door rekening te houden met verschillende factoren, zoals biotische productie, erosiebestendigheid, enz.
Watergebruik meet de potentiële regionale ontbering van water en geeft dus weer in hoeverre het watergebruik bijdraagt aan waterschaarste. Het wordt gemeten in kubieke meter watertekort (m^3 eq beroofd).
Door de Italiaanse lunch te vergelijken met de Nederlandse lunch, zien we dat hoewel de waarden voor watergebruik vergelijkbaar zijn, het bereiden van een Nederlandse lunch bijna 13,5 keer meer bijdraagt aan het landgebruik dan de Italiaanse lunch. Nogmaals, dit komt vooral door het gebruik van kaas.
Gebruik van fossiele hulpbronnen
Gebruik van fossiele hulpbronnen verwijst naar de milieueffecten die gepaard gaan met de winning en het gebruik van fossiele brandstoffen, waarbij de mogelijke uitputting van die hulpbronnen wordt gekwantificeerd. Het wordt uitgedrukt in MJ.
Figuur 4 laat zien dat de Italiaanse lunch in totaal bijna 5 keer zoveel fossiele bronnen gebruikt als de Nederlandse lunch. Het laat ook zien dat als we het gebruik van fossiele hulpbronnen voor beide lunches per fase opsplitsen, we vaststellen dat deze hulpbronnen het meest worden verbruikt voor de ingrediënten en de gebruiksfase.
In het geval van de Italiaanse lunch wordt voornamelijk fossiele brandstof verbruikt tijdens de gebruiksfase, waarbij 98,7% van het verbruik van fossiele hulpbronnen te wijten is aan het langdurige gebruik van gasfornuizen (aardgas) om de tomatensaus te bereiden. Voor de Nederlandse lunch is het gebruik van fossiele brandstoffen in de grondstoffase groter dankzij de productie van kaas en de productie van komkommers in verwarmde kassen, die samen bijdragen aan 76,4% van het gebruik van fossiele grondstoffen.
Kunnen we onze lunches duurzamer maken?
Gezien deze inzichten zou de boterham als een duurzamere optie kunnen worden beschouwd dan de pasta (sorry oma). De Nederlandse lunch heeft in feite minder invloed op klimaatverandering, watergebruik en gebruik van fossiele grondstoffen, hoewel het een veel grotere impact heeft op landgebruik dan de Italiaanse lunch.
Het lijkt er echter op dat zowel de kaas als het traditionele proces voor het maken van tomatensaus een belangrijke bijdrage leveren aan de impact op het milieu.
Kunnen we deze effecten verminderen zonder aan smaak of traditie in te boeten? We hebben het van dichterbij bekeken, geïnspireerd door echte lunchgewoonten bij Hedgehog.
Italiaanse lunch bij Hedgehog
Laten we eerlijk zijn: oma's tomatensaus is heerlijk, maar is zowel tijdrovend als energie-intensief. Bij Hedgehog hebben we het meestal erg druk, en warme maaltijden worden in ongeveer 30 minuten bereid. We gebruiken ook elektrische fornuizen, geen gas. Dus, wat gebeurt er als we de kooktijd verkorten tot 30 minuten en overschakelen van gas naar elektriciteit?
Figuur 5 laat zien dat deze verandering de klimaatimpact van de gebruiksfase met 1 kg CO2-eq vermindert. En hoewel de waarden voor landgebruik en watergebruik min of meer hetzelfde blijven, daalt het gebruik van fossiele grondstoffen van 23,7 MJ naar slechts 7,4 MJ.
Hollandse lunch bij Hedgehog
Bij Hedgehog zijn onze veganistische collega's meesters in het maken van heerlijke broodjes zonder zuivel. En als we bij hen vragen maarkaasalternatieven, valt één ingrediënt op: pindakaas.
Dus wat gebeurt er als we de kaas vervangen door pindakaas?
Figuur 6 laat zien dat veganistisch eten de uitstoot van klimaatverandering vermindert tot 0,31 kg CO2-eq. Bovendien registreert een veganistische boterham slechts 5,9% van het landgebruik, 65,5% van het watergebruik en 64,7% van het gebruik van fossiele hulpbronnen in vergelijking met de boterham met kaas.
Welke lunch is duurzamer?
De plant-based Nederlandse lunch wint de gouden medaille voor de meest duurzame lunch. Als we ons richten op klimaatverandering, komt de veganistische Nederlandse lunch als beste uit de bus, met een uitstoot van slechts 0,36 kg CO₂
eq, gevolgd door de traditionele Nederlandse lunch met kaas, goed voor 0,57 kg CO2-eq, de Italiaanse lunch bereid op elektrische fornuizen met 0,73 kg CO2-eq, en tot slot de pasta van oma, met 1,7 kg CO2-eq.
De veganistische Nederlandse lunch heeft ook de minste invloed op het landgebruik en lijkt sterk op die van beide Italiaanse lunches. Wat het watergebruik betreft, heeft de veganistische lunch tot 40% minder invloed in vergelijking met alle andere opties, en heeft ook de minste impact op het gebruik van fossiele hulpbronnen.
Belangrijkste conclusies uit deze casestudy
Hoewel ik het een beetje jammer vind om pasta op te geven, ben ik blij te kunnen zeggen dat het kiezen van een andere veganistische lunch de meest duurzame optie is - wie houdt er trouwens niet van pindakaas?
En maak je geen zorgen, of het nu gaat om pasta of toast voor de lunch, je kunt nog steeds genieten van een heerlijke en traditionele maaltijd terwijl je denkt aan het milieu. Vergeet niet: gebruik elektrische kooktoestellen, houd de kooktijden efficiënt en kies zoveel mogelijk voor veganistische en seizoensgebonden ingrediënten!
Het eindoordeel
Hoewel ik het een beetje jammer vind om pasta (en vooral de langzaam gekookte saus van mijn oma) op te geven, heeft deze analyse aangetoond dat als het op duurzaamheid aankomt, de veganistische Nederlandse lunch de duidelijke winnaar is. Met de laagste gevolgen in alle categorieën - klimaatverandering, landgebruik, watergebruik en gebruik van fossiele hulpbronnen - bewijst dit dat zelfs kleine veranderingen in onze lunchgewoonten een groot verschil kunnen maken.
Maar daar houdt het verhaal niet op. Deze casestudy toont ook aan dat eenvoudige aanpassingen, zoals het gebruik van elektrische fornuizen in plaats van gas of het verkorten van de kooktijd, de impact van zelfs onze meest geliefde maaltijden, zoals Italiaanse pasta, aanzienlijk kunnen verminderen. Op dezelfde manier vermindert het vervangen van kaas voor een plantaardig alternatief zoals pindakaas tijdens de Nederlandse lunch de impact op het milieu en blijft de voedingsbalans behouden.
Uiteindelijk gaat de meest duurzame lunch niet over het opgeven van traditie, maar over het aanpassen ervan. Dus of je nu trek hebt in een warm bord pasta of een snelle boterham, je kunt nog steeds bewuste keuzes maken die beter zijn voor het milieu. Gebruik energiezuinige kookmethodes, verminder dierlijke ingrediënten en zuivel waar mogelijk, en kies seizoensgebonden, plantaardige voeding.
We hoeven smaak of cultuur niet op te offeren - maak gewoon een paar slimme swaps!
Buon appetito — of eet smakelijk — en hier zijn twee groenere lunches!
De recepten voor de lunches zijn afgeleid van Ricetta Pomodoro spaghetti - La Ricetta di Giallo Zafferano en Wat is een Nederlandse lunch: traditionele ingrediënten en sociale gebruiken ontdekken (geweldige ideeën!). De voedingswaarden zijn berekend op basis van foodspring, Peanut Butter Calories - Nieuwe producten - Fddb.
