Reduce, reuse, recycle; je hebt vast weleens van dit rijtje gehoord in het kader van duurzaamheid. Meer specifiek gaat het hier om “stappen” die horen bij de circulaire economie. Maar wist je dat er nog een aantal andere stappen in dit rijtje thuis horen? Samen heten deze stappen de r-ladder. In dit artikel lees je alles over deze r-ladder; jouw route naar circulariteit.
Context: wat is circulariteit?
Circulariteit betekent in essentie dat materialen en producten hergebruikt, gerepareerd en gerecycled worden. Het doel is een gesloten kringloop, waarbij producten aan het einde van hun levensduur niet als afval weggegooid worden, maar als waardevolle grondstoffen weer een nieuwe levenscyclus in gaan.
Als je dit gedachtegoed vertaalt naar een economisch systeem krijg je de circulaire economie. Dit systeem is erop gericht om de herbruikbaarheid van producten en grondstoffen te maximaliseren en waardevernietiging te minimaliseren.
De waarde van grondstoffen blijft op deze manier behouden, er hoeven zo min mogelijk nieuwe grondstoffen gewonnen te worden en er ontstaat zo min mogelijk afval. Dit is in tegenstelling tot het traditionele, lineaire economische systeem, waar materialen worden gewonnen, gebruikt en uiteindelijk als afval worden afgedankt.
In de circulaire economie streven we ernaar de levensduur van producten te verlengen, het gebruik van natuurlijke hulpbronnen te verminderen, en effectief gebruik te maken van de bestaande materialen en producten. De R-ladder is een praktisch hulpmiddel binnen de circulaire economie en gaat verder dan de bekendste stappen van reduce, reuse en recycle.
De r-ladder; welke stappen zijn er?
Volgens het Rijksbrede Programma Circulaire Economie, bestaat de r-ladder uit zes treden: van R1 tot R6. Elke trede op deze ladder vertegenwoordigt een strategie die helpt de grondstof consumptie te verminderen. Hoe hoger op de R-ladder, hoe lager het grondstofgebruik. Laten we deze ladder aflopen, trede voor trede. We beginnen bovenaan, de strategie die het meeste grondstoffen bespaart.
Vóór de gebruiksfase - Vermijden van consumptie
R1 en R2 liggen dicht bij elkaar en zijn strategieën die beide vóór de gebruiksfase plaatsvinden en zij gericht op het verminderen van consumptie en daarmee de productie van goederen. Deze fase heeft de grootste impact op de vermindering van grondstoffengebruik.
R1. Refuse en Rethink (afwijzen en heroverwegen)
Bovenaan de ladder staat het vermijden van onnodige producten en materialen: minder materialen gebruiken door objectief minder te produceren en te consumeren of door bestaande producten zo aan te passen dat er minder grondstoffen voor nodig zijn.
Bedrijven zouden dit kunnen doen door overbodige functies uit producten te elimineren of door deze op een radicaal andere manier te vervullen. Maar dit kan ook betekenen dat we producten intensiever kunnen gebruiken.
Deelplatforms zijn een goed voorbeeld van intensiever gebruik maken van een product.
In plaats van een eigen auto te bezitten die 95% van de tijd stilstaat, gebruik je een deelauto-abonnement. Je weigert het bezit van het product ten gunste van de toegang tot de functie (transport).
R2. Reduce (verminderen)
Dan komt verminderen. Dit gaat over het optimaliseren van het gebruik van grondstoffen. Bijvoorbeeld door het verbruik ervan tijdens de productiefase en gedurende de gebruiksperiode te minimaliseren. Door simpelweg te minderen verlagen we de impact op onze planeet.
Een voorbeeld zou kunnen zijn: een jeansfabrikant past een nieuw verfproces toe waarvoor 80% minder water nodig is. Daarnaast ontwerpt het de broek met minder overtollige stof en knopen, wat materiaal bespaart.
Als consument kun je denken aan het verminderen van wasmiddelgebruik tijdens het doen van de was. Uiteindelijk koop je daardoor minder wasmiddel.
Gebruiksfase
De volgende twee treden vinden plaats in de gebruiksfase en zijn gericht op het verlengen van het gebruik van een product voordat het wordt weggegooid.
R3. Re-use (hergebruiken)
Op de trede daaronder staat hergebruiken. Dus de levensduur verlengen. Geef afgedankte, maar nog functionele producten een tweede leven bij een nieuwe gebruiker. Dus verkoop ze door, geef ze weg of breng ze naar een kringloopwinkel. Producenten kunnen bijdragen door het herontwerpen van producten op een manier die de levensduur verlengt.
Ook de keuze voor bepaalde producten is van belang. Een cateraar levert maaltijden in robuuste, herbruikbare containers. Bij de volgende levering worden de lege containers weer meegenomen, schoongemaakt en opnieuw ingezet.
R4. Repair, Refurbish, Remanufacture, en Repurpose (repareren, opknappen, reviseren en herbestemmen)
Verleng de levenscyclus van producten door deze te repareren, op te knappen of zelfs volledig te reviseren. Oude producten krijgen zo een nieuw leven. En als dit niet meer als heel product kan, dan kunnen de onderdelen worden gebruikt om weer andere producten van te maken.
Op kantoor kan je bijvoorbeeld denken aan het vervangen van de wieltjes van je kantoorstoel als deze stuk zijn (Repair), de stof opnieuw bekleden als die is gescheurd (Refurbish).
Om dit te bewerkstelligen is het van belang dat producenten nadenken over het design van hun producten zodat het ook mogelijk is deze te repareren of op te knappen.
End-of-life
R5: Recycle
Recycling is het verwerken van afvalstromen tot grondstoffen voor nieuwe producten. Hoewel dit een bekende circulaire strategie is, staat hij relatief laag op de ladder. In vergelijking met hergebruik of reparatie gaan de energie en het werk die in het oorspronkelijke product zaten (productie, assemblage, transport) grotendeels verloren. Deze moeten opnieuw worden geïnvesteerd om met het gerecyclede materiaal een nieuw product te maken.
Een frisdrankproducent maakt nieuwe PET-flessen van ingezamelde en vermalen oude flessen. Hoewel het plastic opnieuw wordt gebruikt is er altijd verlies van grondstoffen .
Lees hier een vergelijking tussen gerecycled plastic en “virgin” plastics.
R6. Recover (terugwinnen)
Dit is de laatste optie op de ladder, bedoeld voor materialen die niet meer op een hoger niveau benut kunnen worden. Door verbranding wordt de energie die nog in het materiaal zit, teruggewonnen en gebruikt om bijvoorbeeld elektriciteit of warmte op te wekken. Vanuit circulair oogpunt is dit de minst wenselijke route, omdat het materiaal zelf verloren gaat.
Absoluut. De conclusie bevat de juiste elementen, maar de structuur kan scherper en de overgang naar de commerciële call-to-action kan soepeler. Hieronder vind je een verbeterde versie die de kernboodschap versterkt en professioneler overkomt.
Conclusie: van inzicht naar impact
De R-ladder is meer dan een checklist; het biedt een strategische blik op circulariteit die ons dwingt verder te kijken dan enkel naar recycling. Opmerkelijk is dat de ladder gebaseerd is op twee cruciale fundamenten circulaire toekomst: gedrag en ontwerp (design).
Gedrag gaat over de keuzes die we maken. Als consument én als producent: hebben we dit product echt nodig? Kunnen we een functie delen in plaats van een product bezitten? Dit raakt de kern van Rethink en Refuse.
Ontwerp is de verantwoordelijkheid van de producent. Hoe ontwerpen we producten die minder grondstoffen vergen, die gemaakt zijn om te repareren, en die aan het einde van hun leven eenvoudig hergebruikt of gedemonteerd kunnen worden?
De verantwoordelijkheid ligt dus niet bij één partij, maar in de hele keten. Elke trede op de ladder biedt een kans om waarde te behouden, de impact op het milieu te verkleinen en innovatieve businessmodellen te ontwikkelen. Het is een transitie die zowel door de beslissingen in de directiekamer als in de winkelmand wordt aangedreven.
Waar te beginnen?
Wilt u als bedrijf weten waar u moet beginnen en wat de juiste beslissingen zijn om grondstoffen te besparen en uw product circulair te maken? De sleutel ligt in data.
Een levenscyclusanalyse (LCA) legt de exacte impact van jouw product of dienst bloot. Het geeft je objectief inzicht in de 'hotspots' binnen jouw waardeketen, van grondstof tot afdanking. Met deze kennis kun jij direct aan de slag met een op data gebaseerde duurzaamheidsstrategie die écht effect heeft.
Meer weten? Bekijk onze LCA-pagina of neem contact op met onze duurzaamheidsexperts.
